گودبرداری ساختمان چیست و از چه اصولی پیروی می کند؟

گودبرداری ساختمان از حساس ترین مراحل ساختمان سازی است که نیاز به تأمین امنیت سازه های مجاور ساختمان دارد.

گودبرداری از مهمترین مراحل ساخت و ساز است که از ابزارها و تکنیک های گوناگونی برای شکل دهی گودی مورد نظر که پایه ساختمان می باشد، استفاده می شود. زمانی بتن پیش تنیده، میلگرد، بلوک ها و … به افزایش مقاومت ساختمان کمک می کنند که گودبرداری ساختمان به صورت اصولی انجام شده باشد.

گودبرداری چیست؟

گودبرداری ساختمان شامل مراحلی مانند برداشت خاک، سنگ و مواد طبیعی دیگر و ایجاد یک گودی است تا اجرای پروژه ساختمانی، امکان پذیر باشد. برای انواع پروژه های عمرانی مانند سازه های تجاری، مسکونی، پل، راه، نصب تأسیسات و خطوط زیر زمینی به انجام گودبرداری نیاز است. این کار به روش های گوناگونی صورت می گیرد که نوع روش با توجه به مواد مورد استفاده و هدف پروژه مشخص می شود.

انواع گودها و گودبرداری‌ها

گودبرداری ساختمان باید به صورت اصولی و ایمن انجام شود. گودبرداری با توجه به نوع منطقه به دو نوع دسته بندی می شوند که شامل موارد زیر است:

• در نواحی باز، به معنای پایین رفتن از سطح زمین
• در نواحی مسکونی، به معنای پایین رفتن از زیرتراز فونداسیون خانه های همجوار

گودها در دو نوع وجود دارند که شامل حفاظت شده یا مهاربندی شده و حفاظت نشده یا مهاربندی نشده می باشد. باید دقت نمود که در گودبرداری های حفاظت نشده، پایداری شیب ها یا جداره های قائم گودبرداری ها فقط به واسطه وضعیت مکانیکی خاک فراهم شود.

اهداف مهم از انجام گودبرداری

گودبرداری ساختمان به سبب افزایش پیوسته احداث سازه های بلند و نیاز به پارکینگ در طبقات پایین تر از سطح زمین در سازه ها، به شدت مورد توجه قرار گرفته است و شمار بالایی از ساختمان ها به ویژه ساختمان های موجود در شهرهای بزرگ به گودبرداری‌های بزرگ نیاز دارند. گودبرداری‌ها با هدف رسیدن به عمق و خاک سفت صورت می گیرد. این کار برای زمین هایی انجام می شود که باید همه یا بخشی از ساختمان پایین تر از سطح طبیعی زمین ساخته شوند. در مواقعی عمق گودبرداری، بسیار زیاد می باشد.

گودبرداری غیر اصولی

گودبرداری ساختمان در مواقع متعددی به صورت غیر اصولی انجام می شود. انجام غیر اصولی این کار، همواره یکی از چالش های ساخت و ساز بوده است. انجام غیر اصولی این کار به سبب بی توجهی به قوانین گودبرداری است.

برای اجرای درست این کار، افراد متعددی باید همکاری کنند. کارفرما باید مشخصات املاک مجاور را از شهرداری دریافت کند و به طراح ارائه دهد. طراح بعد از داشتن مشخصات ملک های مجاور، یک آنالیز ابتدایی از خطر گودبرداری داشته باشد و چک لیستی از خطرات احتمالی فراهم کند. در ادامه باید اثرات گودبرداری بر ساختمان های مجاور بررسی شود و نقشه های اجرایی به پیمکانکار تحویل داده شود.

پس از طراحی گودبرداری ساختمان باید سازنده سایر کارها را انجام دهد و اجرای گودبرداری را با توجه به ضوابط انجام دهد. در صورتی که به رعایت اصول کار توجهی نشود، خسارتی به سازه های مجاور وارد می شود که مسئولیت آن بر عهده مالک یا سازنده ساختمان است. پیامدهای گودبرداری نادرست و غیر اصولی شامل موارد زیر است:

• سقوط کارگران یا عابر از ارتفاع
• در معرض خطر قرار داشتن تجهیزات و وسایل داخل و خارج گود
• مسمومیت فرد به سبب تنفس بخارها و گازهای سمی
• کمبود اکسیژن و خفگی
• سقوط آوار و ریزش دیوار
• برخورد با تأسیسات زیرزمینی

گودبرداری با بیل مکانیکی

یکی از روش های گودبرداری ساختمان، گودبرداری با بیل مکانیکی می باشد که در آن با استفاده از بیل مکانیکی می توان به انجام کار سرعت بخشید. گودبرداری با بیل مکانیکی امروزه بسیار رایج شده است. بیل مکانیکی از تجهیزات سختی است که از بازوی مفصلی، باکت و کابین چرخان تشکیل شده است و کابین آن بر روی شاسی با چرخ لاستیکی یا چرخ زنجیری سوار می شود.

بیل مکانیکی در چندین نوع شامل بکهولودر، بیل مکانیکی، بیل جام جلو و دراگلاین وجود دارند. گودبرداری با بیل مکانیکی با بهره گیری از کابل آخر حفاری و گودبرداری در فواصل دور، ممکن است. در این شرایط، احتیاجی به وارد شدن ماشین به درون گود نیست.

گودبرداری ساختمان به روش تاپ دادن

این روش از روش های نوین گودبرداری است که امروزه بسیار متداول شده است. این روش گودبرداری برای اجرای همزمان طبقات زیر زمین همراه با پیشروی به تراز زیر فونداسیون اجرای خاکبرداری ممکن است.

قاعده کار ساخت از بالا به پایین بدین گونه است که نخست المان های باربر قائمی تعبیه می شوند و سیستم سازه نگهبان از تراز طبیعی سطح زمین با بهره گیری از شمع ها و دیوارهای حایل، قبل از انجام خاکبرداری احداث می شود.

در این روش، سرعت کار بسیار بالا است و در زمان کوتاهتری، کار تمام می شود. در این روش برخلاف دیگر تکنیک های مرسوم گودبرداری، نخست دیوارهای پیرامونی احداث می شود و پی های شمعی و ستون ها از تراز زمین تعبیه می شود. کاهش نشست خاک، کاهش زمان، بی نیازی به تمهیدات ایمنی و … از مزایای این روش است.

برخی از اصول گودبرداری ساختمان

• بر اساس شرایط ژئوتکنیکی خاک، نوع پروژه، وضعیت تراز آب زیرزمینی و … تعیین می کنند که از چه روشی برای گودبرداری استفاده شود.
• تأسیسات و ساختمان های کناری باید به بیشترین ایمنی مراقبت شوند و از خرابی آنها جلوگیری شود.
• شرایط ژئوتکنیکی خاک، نوع پروژه و وضعیت تراز آب زیرزمینی و … از روش های مهار گود می باشند.
• مهندس اجرا، مهندس ناظر و دیگر عوامل فنی در پروژه بایستی نسبت به مراحل گودبرداری سازه و نحوه ساخت قطعات سازه، مطلع باشند.
• پیش از تخریب و گودبرداری ساختمان باید سازه های مجاور را در مقابل تهدیدهای مالی و جانی و مسئولیت مدنی و شخص ثالث و … بیمه نمود.
• تابلوهای هشداردهنده مورد نیاز برای عدم عبور عابرین و عدم پارک و تردد ماشین ها در پیرامون محوطه گودبرداری در مکان های ایده آل تعبیه شود.
• باید از آبیاری غرق آبی باغچه های مجاور، ممانعت به عمل آورد.
• حصارکشی درست در پیرامون دیواره گودبرداری در فواصل درست اجرا شوند و در حد امکان باید دیوارهای سنگین پیرامون گود را پیش از گودبرداری خراب کرد.